ΣΑΜΟΣ - ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΟ

ΣΑΜΟΣ

Η Σάμος είναι ελληνικό νησί του ανατολικού Αιγαίου περί το μέσον αυτού και ανατολικά του Ικαρίου πελάγους, και ανήκει στον ομώνυμο νομό Σάμου. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011, έχει 32.974 κατοίκους. Το νησί είναι σήμερα γνωστό για το γλυκό μοσχάτο κρασί του «Νέκταρ», την οργιώδη βλάστηση και τα τουριστικά αξιοθέατά του, αλλά και για τις προσωπικότητες που παρείχε στην ελληνική ιστορία, όπως τον Πυθαγόρα, τον φιλόσοφο Επίκουρο, τον αστρονόμο Αρίσταρχο που φέρεται να σχεδίασε τον πρώτο ηλιοκεντρικό χάρτη και άλλους. Επίσης εκεί παρήχθησαν τα πρώτα χάλκινα αγάλματα και τα αγγεία της Σάμου ήταν ξακουστά το 550 π.Χ. Το Ηραίο έχει ανακηρυχθεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.

Από την Ικαρία απέχει 10 μίλια, ενώ από τη Μικρασιατική ακτή χωρίζεται με δίαυλο πλάτους μόλις 1300 μ.(=επτά στάδια). Το μέγιστο μήκος της νήσου από Δ. προς Α. είναι 26 μίλια και το μέγιστο πλάτος της από Β. προς Ν. είναι 11 μίλια ενώ το μέγιστο υψόμετρο είναι 1443 μ. (κορυφή του όρους Κερκετεύς). Η δε περίμετρος της ακτογραμμής της φθάνει τα 86 ναυτικά μίλια και η συνολική της επιφάνεια 477 τ.χλμ. Είναι γενέτειρα του μεγάλου μαθηματικού της αρχαιότητας Πυθαγόρα, του αστρονόμου και μαθηματικού Αρίσταρχου, του φιλόσοφου Επίκουρου και κατά πολλούς του Αισώπου.

Το νησί γνωρίζει μεγάλη τουριστική κίνηση την θερινή περίοδο. Από όλα τα νησιά της Ελλάδας είναι εκείνο που βρίσκεται κοντινότερα στην Τουρκία, από την οποία τη χωρίζει το Στενό της Μυκάλης (ή ο επταστάδιος πορθμός, στην αρχαιότητα), που στο ύψος του του Ποσειδωνίου έχει πλάτος γύρω στα 750 μέτρα (ελληνικά χωρικά ύδατα). Η Σάμος είναι από τα ομορφότερα και πιο πράσινα νησιά της Ελλάδας. Εκτός από τις κορυφές του όρους Κερκετεύς όλο το υπόλοιπο νησί καλύπτεται από οργιαστική βλάστηση. Πυκνά δάση, ελιές, αμπέλια και οπωροφόρα καλύπτουν σχεδόν όλη την έκτασή της από τα υψώματα των βουνών μέχρι τις ακτές.Το νησί, που έχει πληθυσμό 32.977 κατοίκους (απογραφή 2011) έχει πρωτεύουσα την Σάμο ή Κάτω Βαθύ, με 6.251 κατοίκους, ενώ συμπρωτεύουσα είναι το Καρλόβασι με 6.869. Άλλοι σημαντικοί οικισμοί είναι το Βαθύ (3.147 κ.), η παλιά πρωτεύουσα του νησιού Χώρα(1.218 κ.), το Πυθαγόρειο (1.500 κ.), οι Μυτιληνιοί (2.107 κ.), ο Μαραθόκαμπος (1.900 κ.) και το Κοκκάρι (1.060 κάτοικοι).

Στη Σάμο βρίσκεται το Ευπαλίνειο όρυγμα, υπόγειο υδραγωγείο και σημαντικό τεχνικό έργο της αρχαιότητας, που περιγράφηκε από τον Ηρόδοτο. Η σήραγγα μήκους 1.036 μέτρων ανοίχτηκε ταυτόχρονα από τις δύο πλευρές του βουνού και οι δυο σήραγγες συναντήθηκαν περίπου στο μέσον, με ακρίβεια αξιοθαύμαστη για τα τεχνικά μέσα της εποχής. Άλλο σημαντικό αξιοθέατο της Σάμου είναι το Ηραίον. Στα αρχαία χρόνια, ο ναός της Ήρας, το Ηραίον ήταν ο μεγαλύτερος στην Ελλάδα σύμφωνα με τον Ηρόδοτο. Τα ερείπια του ναού βρίσκονται κοντά στο σύγχρονο Ηραίον, το οποίο είναι ένας παραθαλάσσιος τουριστικός οικισμός.

Και πάλι από το Ποτάμι μπορεί κανείς να ξεκινήσει για να επισκεφτεί τους καταρράκτες. Οι καταρράκτες είναι νερό του ποταμιού που πέφτει από ψηλά και σχηματίζει μια μικρή λιμνούλα. Εκεί το καλοκαίρι μαζεύονται εκατοντάδες ντόπιοι και ξένοι και θαυμάζουν την άγρια ομορφιά, χωρίς βέβαια να παραλείπουν να δροσιστούν κάτω από τα νερά που πέφτουν με ορμή. Επίσης πολλά αξιοθέατα έχουν χαρακτηριστεί μνημεία της UNESCO. Σημαντικά αξιοθέατα του νησιού είναι τα εξής:

• Ηραίον Σάμου: Το Ηραίον Σάμου βρίσκεται 3 χιλιόμετρα δυτικά από το Πυθαγόρειο και είναι αφιερωμένο στην θεά Ήρα.
• Ευπαλίνειο Όρυγμα: Βρίσκεται δύο χιλιόμετρα από το Πυθαγόρειο στην αρχαία σήραγγα που μνημονεύεται από τον Ηρόδοτοως το Αμφίστομο όρυγμα.
• Σπήλαιο του Πυθαγόρα: Βρίσκεται στους πρόποδες του Κέρκη και σύμφωνα με την παράδοση εδώ κατέφυγε για να κρυφτεί ο φιλόσοφος Πυθαγόρας.
• Αρχαίο Θέατρο: Βρίσκεται μόλις 2 χιλιόμετρα από το Πυθαγόρειο, στη διαδρομή προς την Ιερά Μονή Παναγίας Σπηλιανής και προς το δρόμο που οδηγεί στο Ευπαλίνειο Όρυγμα. Η αρχική του κατασκευή έχει υποστεί πολλές φθορές και καταστροφές. Σήμερα μένουν μόνο κάποια μέρη του. Στην ίδια θέση έχει κατασκευαστεί σύγχρονη ξύλινη κατασκευή στην οποία δίνονται παραστάσεις, κυρίως τους θερινούς μήνες, στα πλαίσια πολιτιστικών φεστιβάλ (Φεστιβάλ Μανώλης Καλομοίρης).^[1]
• Αρχαιολογικό Μουσείο Σάμου: Το μουσείο στεγάζεται σε δύο κτίρια. Το παλιό μουσείο του 1912, το λεγόμενο Πασχάλειον αρχαιοφυλάκειον και το νέο Μουσείο.
• Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Πυθαγορείου: Το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο περιλαμβάνει αγάλματα, επιτύμβιες στήλες, σαρκοφάγους, μαρμάρινους ανδριάντες και κεραμικά. Σημαντικό έκθεμα αποτελεί το καθιστό άγαλμα που αφιέρωσε ο Αιάκης στην Ήρα (540 π.Χ.) και το άγαλμα του Αυτοκράτορα Τραϊανού ύψους 2,7 μέτρων.^[2]
• Αρχαιολογική Συλλογή Πυθαγορείου: Η Αρχαιολογική Συλλογή του Πυθαγορείου που στεγάζεται στο ισόγειο του δημαρχιακού κτιρίου.
• Λαογραφικό Μουσείο του Πνευματικού Ιδρύματος Νικολάου Δημητρίου
• Μουσείο Βυρσοδεψίας στο Καρλόβασι
• Λαογραφικό Μουσείο στο Καρλόβασι^[2]

ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ

Ο Πυθαγόρας ο Σάμιος (580 π.Χ. - 496 π.Χ.)

 ήταν σημαντικός Έλληνας φιλόσοφος, μαθηματικός, γεωμέτρης και θεωρητικός της μουσικής. Παντρεύτηκε τη φιλόσοφο και επιστήμονα Θεανώ. Είναι ο κατεξοχήν θεμελιωτής των ελληνικών μαθηματικών, δημιούργησε ένα άρτιο σύστημα για την επιστήμη των ουρανίων σωμάτων που κατοχύρωσε με όλες τις σχετικές αριθμητικές και γεωμετρικές αποδείξεις και ήταν ιδρυτής ενός μυητικού φιλοσοφικού κινήματος που λέγεται Πυθαγορισμός (Pythagorism ή Pythagoreanism).Επειδή οι περισσότερες πληροφορίες γράφτηκαν πολλούς αιώνες μετά τον θάνατό του, πολύ λίγες αξιόπιστες πληροφορίες είναι γνωστές γι' αυτόν. Επίσης, επηρέασε σημαντικά τη φιλοσοφία και τη θρησκευτική διδασκαλία στα τέλη του 6ο αιώνα π.Χ., συχνά αναφέρεται ως σπουδαίος μαθηματικός και επιστήμονας και είναι γνωστός για το Πυθαγόρειο Θεώρημα που έχει το όνομά του. Γεννήθηκε περίπου το 580 π.Χ. και ως επικρατέστερος τόπος γεννήσεως παραδίδεται η νήσος Σάμος. Ακόμη είναι πιθανό να ταξίδεψε αρκετά όταν ήταν νέος. Γύρω στο 530 π.Χ. μετακόμισε σε μία ελληνική αποικία στη νότια Ιταλία. Οι υποστηρικτές του Πυθαγόρα ακολούθησαν τις πρακτικές που ανέπτυξε και μελέτησαν τις φιλοσοφικές του θεωρίες. Τα μέρη συνάντησης των Πυθαγόρειων κάηκαν και ο Πυθαγόρας αναγκάστηκε να φύγει από την πόλη. Πέθανε στο Μεταπόντιον της Ιταλικής Λευκανίας σε ηλικία 84 ετών το 496 π.Χ.

ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΟ

Το Πυθαγόρειο είναι χωριό της Σάμου, χτισμένο στην νοτιοανατολική πλευρά του νησιού.Βρίσκεται νότια της πόλης της Σάμου και σε απόσταση 12 χιλιόμετρα απ' αυτήν Ο πληθυσμός του σύμφωνα με την απογραφή του 2011 είναι 1.272 κάτοικοι. Το όνομα του οικισμού μέχρι το 1955 ήταν Τηγάνι, οπότε μετονομάστηκε σε Πυθαγόρειο απ' τη Διεθνή Οργάνωση Πυθαγορείων, προς τιμήν του μεγάλου φιλόσοφου Πυθαγόρα που καταγόταν από τη Σάμο^[1]. Διοικητικά ανήκει στον Δήμο Σάμου, ενώ μέχρι τα τέλη του 2010 αποτελούσε έδρα του Δήμου Πυθαγορείου. Το Πυθαγόρειο είναι μια πανέμορφη παραλιακή κοσμοπολίτικη κωμόπολη,με ιδιαίτερη κίνηση το καλοκαίρι.

Στη θέση του Πυθαγορείου στην αρχαιότητα βρισκόταν η αρχαία πόλη της Σάμου. Το λιμάνι του σημερινού οικισμού ταυτίζεται με το λιμάνι της αρχαίας πόλης, το οποίο ο Ηρόδοτος το περιγράφει ως ένα από τα θαυμαστά έργα του νησιού και θεωρείται το αρχαιότερο τεχνητό λιμάνι της Μεσογείου.^[2] Τα ερείπια των ελληνικών ρωμαϊκών μνημείων και το εντυπωσιακό «Ευπαλίνειο όρυγμα» ή «Υδραγωγείο του Ευπαλίνου», μαζί με το Ηραίο της Σάμου, κηρύχθηκαν Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO το 1992^[3].

Νεότερο αξιόλογο κτίσμα στο Πυθαγόρειο αποτελεί ο πύργος του Λυκούργου Λογοθέτη^[4], που δεσπόζει στην δυτική πλευρά του οικισμού. Χτίστηκε το 1824 και πρόκειται για διώροφο κτίσμα σε οχυρωματική διάταξη. Στο λιμάνι ξεχωρίζει το άγαλμα του Πυθαγόρα, ένα σύγχρονο γλυπτό που απεικονίζει τον Πυθαγόρα με το περίφημο θεώρημα του.^[5]

Η κωμόπολη βρίσκεται στην πιο ανεπτυγμένη τουριστικά περιοχή του νησιού, διαθέτει εξαιρετικά καλές τουριστικές υποδομές και προσφέρει πολλές εναλλακτικές λύσεις για διαμονή τόσο μέσα στην πόλη, όσο και σε κοντινή απόσταση στην ευρύτερη περιοχή. Στις παραδοσιακές ταβέρνες και στα παραδοσιακά καφενεία που ξεφυτρώνουν παντού στις γραφικές πλατείες και τα στενά σοκάκια μπορείτε να γευτείτε την ντόπια κουζίνα ή να απολαύσετε τις ντόπιες λιχουδιές με την συνοδεία ωραίων μεζέδων που θυμίζουν στον επισκέπτη την γειτνίαση του νησιού με την Μικρά Ασία. Φυσικά και η διασκέδαση και η ψυχαγωγία είναι εξασφαλισμένες εδώ, ιδιαίτερα για τους νέους που εδώ θα βρουν πολλά στέκια με μοντέρνα, αλλά και παραδοσιακή μουσική.Η αγορά της κωμόπολης προσφέρει όλα τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που χρειάζεται ο επισκέπτης.Η ύπαρξη αξιόλογων Μουσείων, η διοργάνωση πολλών εκθέσεων (Ζωγραφικής, Φωτογραφίας κλπ) κυρίως τη θερινή περίοδο, όπως επίσης και Διεθνών Συνεδρίων, διαλέξεων διεθνούς ακτινοβολίας (Φιλοσοφίας, Επιστημών, Τεχνών, Νέων τεχνολογιών, Αρχαιολογίας κλπ) και η οργάνωση Φεστιβάλ (Θεάτρου, Μουσικής κλπ) αποτελούν πόλο έλξης για χιλιάδες επισκέπτες σε όλη τη διάρκεια του έτους.

Στο Πυθαγόρειο μπορείτε να δείτε το άγαλμα του Πυθαγόρα που δεσπόζει στο λιμάνι, το παλιό βυζαντινό κάστρο που ενισχύθηκε κατά την διάρκεια της Επανάστασης του 1821, τον πύργο του αρχηγού της επανάστασης Λυκούργου Λογοθέτη και δίπλα του τον Ιερό Ναό της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα που τον οικοδόμησε το 1831 ο Λογοθέτης και οι άλλοι αρχηγοί του νησιού, εκπληρώνοντας τάμα που έκαναν μετά την αποφασιστικά νικηφόρα ναυμαχία της Μυκάλης τον Αύγουστο του 1824. Δίπλα στην εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα υπάρχει η παλαιοχριστιανική βασιλική του Κάστρου (6ος αιώνας) που οικοδομήθηκε στη θέση και με τα υλικά δυο πολυτελών εξοχικών κατοικιών των Ελληνιστικών χρόνων.

ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΟ ΘΕΩΡΗΜΑ

Το Πυθαγόρειο θεώρημα ή θεώρημα του Πυθαγόρα στα μαθηματικά, είναι σχέση της ευκλείδειας γεωμετρίας ανάμεσα στις πλευρές ενός ορθογώνιου τριγώνου. Συνεπώς αποτελεί θεώρημα της επίπεδης γεωμετρίας.^[1]

Σύμφωνα με το Πυθαγόρειο Θεώρημα, που εξ ονόματος αποδίδεται στον αρχαίο Έλληνα φιλόσοφο Πυθαγόρα: «ἐν τοῖς ὀρθογωνίοις τριγώνοις τὸ ἀπὸ τῆς τὴν ὀρθὴν γωνίαν ὑποτεινούσης πλευρᾶς τετράγωνον ἴσον ἐστὶ τοῖς ἀπὸ τῶν τὴν ὀρθὴν γωνίαν περιεχουσῶν πλευρῶν τετραγώνοις.».

Δηλαδή: «το τετράγωνο της υποτινούσης (της πλευράς που βρίσκεται απέναντι από την ορθή γωνία) ενός ορθογώνιου τριγώνου ισούται με το άθροισμα των τετραγώνων των δύο καθέτων πλευρών».

Το θεώρημα μπορεί να γραφεί ως εξίσωση συσχετίζοντας τα μήκη των πλευρών α,β και γ, που ονομάζεται πυθαγόρεια εξίσωση:

${\displaystyle {\gamma }^{2}+{\beta }^{2}={\alpha }^{2}}$, (όπου β και γ τα μήκη των δύο κάθετων πλευρών και α το μήκος της υποτείνουσας)

Τη παραπάνω αρχαία διατύπωση της πρότασης του εν λόγω θεωρήματος παρέχει ο Ευκλείδης στο πρώτο βιβλίο των ΣτοιχείωνΓεωμετρίας του (47η πρόταση) με σχετική απόδειξη που κατά παράδοση οφείλεται στον Πυθαγόρα, ο οποίος κατ' άλλη, επίσης αρχαία, παράδοση, μετά την ανακάλυψή του αυτή θυσίασε προς τους θεούς εκατόμβη, γι' αυτό και το θεώρημα αυτό ονομάσθηκε «Εκατόμβη» ή «Θεώρημα εκατόμβης».

Αν και το θεώρημα σήμερα φέρει το όνομα του Έλληνα μαθηματικού Πυθαγόρα (570 π.Χ.- 495 π.Χ.), από ιστορικές έρευνες φαίνεται ότι είχε διατυπωθεί και νωρίτερα (ως εμπειρική παρατήρηση).Υπάρχουν αποδείξεις ότι Βαβυλώνιοι μαθηματικοί είχαν κατανοήσει τον τρόπο λειτουργίας του θεωρήματος, αν και δεν υπάρχει σχεδόν καμία απόδειξη ότι το χρησιμοποίησαν σε μαθηματικά πλαίσια. Μαθηματικοί από την Μεσοποταμία, την Ινδία και την Κίνα είναι επίσης γνωστοί για το ότι είχαν ανακαλύψει το αποτέλεσμα του θεωρήματος αποδεικνύοντας το, επιπλέον, σε συγκεκριμένες περιπτώσεις.

Το θεώρημα έχει μεγάλο αριθμό αποδείξεων, πιθανότατα μεγαλύτερο από κάθε άλλο μαθηματικό θεώρημα. Οι αποδείξεις είναι ευθείες και το σύνολο τους συμπεριλαμβάνει τόσο γεωμετρικές όσο και αλγεβρικές αποδείξεις, κάποιες από της οποίες χρονολογούνται αρκετές χιλιετίες πριν. Το θεώρημα μπορεί να γενικευτεί με πολλούς τρόπους, σε χώρους μεγαλύτερης διάστασης, σε μη Ευκλείδειους χώρους, σε μη ορθογώνια τρίγωνα ή ακόμα και σε ν-διάστατα στερεά.

Ισχύει και το αντίστροφο Πυθαγόρειο Θεώρημα: ότι δηλαδή, αν ισχύει η παραπάνω σχέση μεταξύ των πλευρών ενός τριγώνου, τότε το τρίγωνο είναι ορθογώνιο.

ΕΥΠΑΛΙΝΕΙΟ ΟΡΥΓΜΑ

Το Ευπαλίνειο όρυγμα είναι μια σήραγγα μήκους 1.036 μέτρων κοντά στο Πυθαγόρειο της Σάμου, η οποία κατασκευάστηκε κατά τον 6ο αιώνα π.Χ. για να χρησιμεύσει σαν υδραγωγείο. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του ήταν ότι ανοίχθηκε ταυτόχρονα και από τις δυο πλευρές του βουνού: το όρυγμα αυτό ήταν αμφίστομον , όπως το χαρακτήρισε ο Ηρόδοτος, χάρις στον οποίον έγινε γνωστό. Οι δυο σήραγγες συναντήθηκαν περίπου στο μέσον με αξιοθαύμαστη ακρίβεια, κάτι που ήταν σημαντικό επίτευγμα για τα τεχνολογικά δεδομένα της εποχής.Η κατασκευή του ορύγματος έγινε με εντολή του τυράννου Πολυκράτη και εκτιμάται ότι η κατασκευή του κράτησε 10 χρόνια. Ο σχεδιαστής και μηχανικός του έργου ήταν ο Ευπαλίνος, γιος του Ναυστρόφου από τα Μέγαρα. Το άνοιγμα της σήραγγας είναι περίπου 1.80x1.80 μ. και το μήκος της 1036 μέτρα. Μερικά μέτρα κάτω από την κύρια σήραγγα έχει σκαφτεί μια μικρότερη, από την οποία περνούσε το νερό.

Εκτιμάται ότι ο σκοπός του ορύγματος ήταν όχι μόνο να μεταφερθεί νερό από την πηγή πίσω από το βουνό προς στην πρωτεύουσα της Σάμου (το σημερινό Πυθαγόρειο), αλλά αυτό να γίνει με τρόπο που δεν ήταν ανιχνεύσιμος από επιδρομείς, οι οποίοι θα μπορούσαν εύκολα, αν έβλεπαν τον επιφανειακό αγωγό, να τον καταστρέψουν και να στερήσουν την πόλη από τον βασικότερο πόρο της. Από το όρυγμα λοιπόν το νερό οδηγούνταν μέσα από το τείχος της πόλης.

Ο λόγος για τον οποίο υπάρχουν δυο παράλληλες σήραγγες, είναι ότι κατά το χρόνο σχεδιασμού και υλοποίησης του έργου η πηγή βρισκόταν σε ορισμένο ύψος (υψηλότερο από το επίπεδο της στοάς), αλλά μετά την κατασκευή της κύριας στοάς, η πηγή άρχισε να αναβλύζει χαμηλότερα, συνεπώς δε μπορούσε πλέον με φυσική ροή να οδηγηθεί στη στοά αυτή. Για το λόγο αυτό έγινε αναγκαία η διάνοιξη μιας βοηθητικής, μικρότερης σήραγγας, σε χαμηλότερο επίπεδο. Η μικρότερη σήραγγα διανοίχτηκε μέσα από την κύρια στοά, με τη βοήθεια κάθετων ορυγμάτων.

Ο Ηρόδοτος, η μοναδική πηγή που έχουμε για το Ευπαλίνειο όρυγμα, περιγράφει και την κύρια αλλά και τη βοηθητική σήραγγα.

Ο Ευπαλίνος χρησιμοποίησε έξυπνες τεχνικές για να σιγουρευτεί ότι οι δυο σήραγγες θα ενωνόντουσαν ακόμη και αν υπήρχαν λάθη στις μετρήσεις του.

Σχηματικά:

Στο οριζόντιο επίπεδο: 

Στο κατακόρυφο επίπεδο: